Uzun süredir bilim dünyasının dikkate aldığı Ay’ın iç yapısı, yeni çalışmalarla gün yüzüne çıkarıldı.
Fransa’daki Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nden (CNRS) astronom Arthur Briaud’ın liderlik ettiği bir araştırma ekibi, Ay’ın iç çekirdeğinin, Dünya’nın çekirdeğine benzer biçimde demirden oluştuğunu ortaya koydu.
Bu keşif, Ay’ın manyetik alanının evrimi ve Güneş Sistemi’nin başlangıcındaki ay bombardımanının zaman çizelgesi hakkında hayati bilgiler sağlamaktadır.
Ayrıca, Ay’ın iç çekirdeğinin yoğunluğu da araştırmalarla belirlenmiş durumda.
AY’IN İÇ YAPISI NASIL İNCELENDİ
Gök cisimlerinin iç yapısını anlamanın en etkili yöntemi sismik verilerin kullanımıdır.
Depremlerle oluşan ses dalgalarının, bir gezegen ya da uydunun iç yapısındaki maddelerle etkileşimi, bilim insanlarına o cisme dair ayrıntılı haritalamalar yapma şansı sunar.
Apollo görevleri sırasında toplanan ay sismik verileri mevcut, ancak bu verilerin çözünürlüğü, iç çekirdeğin durumunu yeterince net bir şekilde belirlemekte sınırlıdır.
Briaud ve ekibi, bu eksikliği gidermek için farklı bir yöntem benimsedi ve uzay görevleri ile ay lazer menzili deneylerinden elde edilen verileri kullanarak Ay’ın çeşitli özelliklerinin bir profilini oluşturdu.
Bu özellikler arasında, Dünya ile olan yerçekimi etkileşimi nedeniyle oluşan deformasyon derecesi, Dünya’dan uzaklıktaki değişim ve yoğunluk yer alıyor.
Sonrasında, farklı çekirdek tipleri ile modelleme yaparak gözlemlerle en uyumlu olanı saptadılar.
AY ÇEKİRDEĞİNİN ÖZELLİKLERİ
Modellemeler, dikkat çekici bulgular ortaya koydu. Ay’ın merkezindeki daha yoğun malzemenin, çekirdek çevresinde eğilmelerle yukarı doğru yükseldiği ve daha az yoğun malzemenin merkeze doğru çöktüğü aynı zamanda mantonun derinliklerinde devrilmelerin gerçekleştiği tespit edildi.
Bu keşif, Ay’ın volkanik bölgelerinde varlığına dair uzun zamandır öne sürülen teorileri destekler nitelikte. Ayrıca, Ay’ın çekirdeğinin, Dünya’nınkiyle benzerlik taşıdığı anlaşıldı. Dış kısmı sıvı ve iç kısmı katı olan bu yapının, dış çekirdeğinin yarıçapı yaklaşık 362 kilometre, iç çekirdeğininki ise 258 kilometre olarak hesaplandı.
İç çekirdeğin yoğunluğu, metreküp başına yaklaşık 7.822 kilogram ölçüldü ki bu da demir yoğunluğuna oldukça yakın bir değer.
GELECEKTE AY’A DÖNÜŞ VE YENİ KEŞİFLER
2011’de NASA’dan Renee Weber liderliğindeki bir ekip de benzer bir çalışma yaparak, yaklaşık 240 kilometre yarıçapında ve metreküp başına yaklaşık 8 bin kilogram yoğunluğunda katı bir iç çekirdek tespit etmişti.
Briaud ve ekibinin bulguları, önceki araştırmanın sonuçlarını yerinde doğrulayarak Ay çekirdeğinin yapısı hakkında daha güçlü kanıtlar sunuyor.
Ay’ın oluşumundan kısa bir süre sonra, yaklaşık 3,2 milyar yıl önce güçlü bir manyetik alan kaybettiği biliniyor. Bu manyetik alan, çekirdek içindeki hareket ve konveksiyon yoluyla ortaya çıkıyor, bu nedenle çekirdeğin yapısının manyetik alanın kaybolma süreciyle yakından ilişkili olduğu görülüyor.
İnsanlığın Ay’a geri dönme hedefi göz önüne alındığında, bu bulguların sismik doğrulamaları için uzun bir süre beklemek gerekmeyebilir.
Ay’ın iç yapısını anlamak ve manyetik alanını araştırmak amacıyla yeni görevler planlanmaktadır.
