İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulkadir Emeksiz, halk edebiyatı ile tiyatronun yapay zeka ile olan etkileşimini ele aldı. “Folklorist Hamdi” adlı YouTube kanalında yayınlanan “Masaldır Bunun Adı” ile “Oyun Sözlüğü” başlıklı projelere dikkat çeken Emeksiz, teknolojinin sunduğu fırsatların kültürel mirasla buluşması gerektiğini ifade etti.
“Teknolojiyi tamamen reddetmek geçmişten kopmak anlamına gelir; onunla köprü kurmadığımız takdirde geleceğe de ulaşamayız” diyen Emeksiz, geleneksel edebi metinlerin yapay zeka ile yeniden yorumlanabileceğini dile getirdi.
MASAL TEKERLEMELERİNDEN RAP’E: YAPAY ZEKA İLE İLK DENEME
Uzun süredir üzerinde düşündüğü bir projeyi hayata geçirdiğini belirten Prof. Dr. Emeksiz, bazı masal tekerlemelerinin yapay zeka aracılığıyla bestelenip seslendirildiğini açıkladı. “Masaldır Bunun Adı, Söylemekle Çıkar Tadı” ismini taşıyan çalışmanın teknik bölümünde, Arş. Gör. Yusuf Makine’nin önemli katkıları oldu.
Bu yalnızca bir tekerleme değil, akışı olan bir metne dönüşmüş durumda. Yapay zeka hem besteleme hem de seslendirme işlemlerini gerçekleştirdi. Gençlerin dikkatini çekmesi amacıyla modern, rap tarzında bir form tercih edildi. Belki eleştirilecek ama bilinmemekten iyidir.
ALFABETİK OYUN SÖZLÜĞÜ: BİR İLK
Masal projesinin ardından gelen ikinci çalışma “Oyun Sözlüğü” oldu. A’dan Z’ye çocuk oyunlarının manilerle anlatıldığı bu eser, Türk edebiyatında hem biçim hem içerik olarak bir ilk olma ayrıcalığı taşıyor. Bu eser de yapay zeka tarafından bestelendi.
“Her bir oyun için kısa manzum tanımlar yazdık. Alfabetik olarak düzenlendi. Bu formun genç kuşağa eğlenceli bir şekilde aktarım sağladığını düşünüyorum” diyen Emeksiz, projeyi kültürel sürdürülebilirlik açısından da önemli bulduğunu belirtti.
DEDE KORKUT VE DESTAN KÜLTÜRÜ DİJİTALLEŞİYOR
Prof. Dr. Emeksiz, Dede Korkut metinlerinin yapay zeka destekli çalışmalarla yeniden ele alınabileceğini vurguladı. Bu eserlerin epik ve romanesk yapı itibarıyla dünya edebiyatında özel bir konuma sahip olduğunu ifade etti:
Bu metinler sadece okunmamalı, farklı tekniklerle genç kuşaklara ulaştırılmalıdır. Dede Korkut’un Paltosu adlı kitabım da bu çerçevede yeniden yayımlandı. Başlığı yadırgansa da, Dostoyevski’nin ‘Hepimiz Gogol’un paltosundan çıktık’ sözüne gönderme yaparak, ‘Türkler Dede Korkut’un paltosundan çıktık’ diyoruz.
Kitapta Bamsı Beyrek Boyu, Alpamıs gibi anlatıların epizodik yapıları, metin çeşitliliği ve içerik incelemeleri bulunuyor.
TİYATRONUN DİJİTAL YANSIMASI
Tiyatronun insan hayatını yansıttığını vurgulayan Emeksiz, bu yansımanın her zaman doğrudan olmadığını, sanatın devreye girdiği noktada yorumun başladığını belirtti.
“Geleneksel Türk Tiyatrosu” adlı eserinde meddah, Karagöz, orta oyunu gibi türlerin yanı sıra Türk dünyası tiyatrosu ve UNESCO ile olan ilişkilerine de değinen Emeksiz, karekod destekli içeriklerle okuyuculara görsel deneyim sağladıklarını aktardı.
WEB 4.0 İLE GELENEKSEL METİNLER YENİDEN HAYAT BULUYOR
İnternetin evrimine dikkat çeken Emeksiz, Web 1.0’ın metne erişim dönemi, Web 2.0’ın kullanıcı katkılı içerik çağı olduğunu hatırlatarak, Web 3.0 ile veri sahipliğinin, Web 4.0 ile de içerik üretimi ve analizinin öne çıktığını belirtti:
Şimdi içerik üretiminin zamanı geldi. Geleneği güncelleyerek, özgün eserler ortaya koymalı, kültürel mirasımızı hem koruyup hem de geleceğe taşımalıyız.
