Ay’ın zorlu güney kutbunda, tarihte bir ilke imza atılarak iki Türk robotu keşif görevine çıkacak.
Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) önderliğinde geliştirilmiş olan “CHERI” isimli keşif araçlarının, Çin’in Chang’e-8 Ay misyonu kapsamında 2028 yılında Ay yüzeyine gönderilmesi planlanıyor.
Bu misyon, Çin’in Ay’ın güney kutbunu keşfetme çabasını desteklerken, 2030’lu yıllarda kurulması düşünülen Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu’nun yerinin belirlenmesine katkıda bulunmayı hedefliyor.
AY’A AYNI ANDA İKİ KEŞİF ARACI GÖNDEREN TEK ÜLKE OLACAK
Bu çerçevede ODTÜ ROMER tarafından geliştirilecek iki mikro keşif aracı, Ay’ın güney kutbunda etkileşimli bir biçimde bilimsel veriler toplayarak, analiz yapacak ve yapay zeka destekli olarak rotalarını otonom bir şekilde belirleyecek. Böylece yüzeyin üç boyutlu haritalarını oluşturacaklar.
Her biri yaklaşık 5 kilogram ağırlığında olacak bu araçların, 2028 yılının sonlarına doğru Ay’ın güney kutbuna ulaşması planlanıyor. Türkiye, bu misyon sayesinde Ay’ın güney kutbuna keşif aracı gönderen altıncı ülke, aynı zamanda iki aracı birden gönderen ilk ülke olma unvanına sahip olacak.
“BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ANLAMDA ÜLKEMİZE KATKI SAĞLAYACAK”
Projenin hayata geçirilecek olmasının heyecan verici olduğunu ifade eden ODTÜ öğretim üyelerinden Ankaralı, bu konuda ciddi çalışmalar yaptıklarını belirtti.
Çin’de gerçekleştirilen “Uzay Günü” etkinliğinde Ay’ın güney kutbuna gitme fırsatını elde ettiklerini aktaran Ankaralı, “İki robot, uzay görevleri kapsamında ilk kez burada olacak. Bu görevler sırasında yapay zeka destekli çeşitli çalışmaları yürütebiliriz; bu da ülkemize önemli bilimsel ve teknolojik katkılar sağlayacaktır,” dedi.
Bu projenin bir başlangıç niteliğinde olduğunu belirten Ankaralı, “Daha yüksek hedeflere ulaşacağımıza inanıyorum. Mars, asteroitler veya uzaya daha kapsamlı, büyük robotlar göndermek gibi başka projelerimiz de var,” şeklinde konuştu.
AY YÜZEYİNİN ÜÇ BOYUTLU HARİTASI ÇIKARILACAK
ODTÜ Havacılık ve Uzay Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi ve projenin yürütücüsü Doç. Dr. Halil Ersin Söken, Ay’a gönderilecek robotların isminin Osmanlı’daki yeniçeri askerlerinden esinlenerek “CHERI” olarak belirlendiğini söyledi.
Bu iki robotun da karşılıklı etkileşim içerisinde çalışacağı ilk uzay görevi olacağını vurgulayan Söken, şunları ekledi:
“Çin’de işbirliği yaptığımız STAR.VISION adlı özel firma, uzaydaki uydular için yapay zeka destekli işlemciler üretiyor. Bu işlemcilerin uydular üzerinde testleri yapılmış durumda. Biz de bu işlemcileri robolarımızla birlikte Ay’ın yüzeyine uygulama şansını elde edeceğiz. İki robot da yapay zeka teknolojisi ile donatılacak, bu sayede birbirleriyle uyumlu bir şekilde çalışarak Ay’ın yüzeyinin üç boyutlu haritalamasını gerçekleştirebiliriz.”
“AYIN YÜZEYİNDE İKİ ROVERI BİRDEN İŞLETEN İLK ÜLKE OLMAYI HEDEFLİYORUZ”
Ay’ın güney kutbuna iniş yapılması planlanan alanın zorlu arazi şartlarına sahip olduğuna dikkat çeken Söken, şöyle devam etti:
“Ay’ın güney kutbu oldukça ilgi çekici bir nokta. NASA’nın yörüngede bulunan bir uzay aracıyla buradaki buzlu su varlığına dair şüpheleri var. Ancak burada bulunan kraterli yapısı ve zorlu aydınlanma koşulları nedeniyle rover’ı burada kullanmak ve ilerletmek oldukça zor.
Bu nedenle gerçekten bir ilki başarmayı hedefliyoruz. Şu ana kadar Ay’ın güney kutbunda ilerleyen bir rover bulunmuyor. 2028 yılına kadar bu görevi başarıyla gerçekleştiren başka bir araç olursa bilemiyoruz; fakat biz bu alanda ilerleyen ilk ülke olmayı istiyoruz. Şu ana kadar Ay’a rover gönderen beş ülke mevcut. Bu mission ile 6’ıncı ülke olmayı planlıyoruz ve aynı zamanda aynı anda iki roverı başarıyla kullanan ilk ülke olmayı hedefliyoruz.”
“ÖNÜMÜZÜN DAHA AÇIK OLDUĞUNA İNANIYORUM”
Ay yörüngesinde dolaşan diğer araçların mevcut farklı bilimsel yöntemlerle üç boyutlu haritalar oluşturmaya çalıştığını ifade eden Söken, “Ancak Ay’ın yer şekilleriyle eş düzlemde yapılan üç boyutlu haritalar yok. Roverlarımız farklı noktalardan görüntü çekerek çeşitli perspektifler sunma yeteneğine sahip olacak. Böylece bilimsel anlamda Ay’ın coğrafyasını anlamak açısından büyük bir veri sağlamış olacağız,” diye belirtti.
Uzay araştırmalarının daha da ileriye gidebileceğine vurgu yapan Söken, “Artık Mars’ta yaşam istasyonları kurmayı veya asteroit madenciliğine dair konuları tartışıyoruz. Bu gibi bir projeyle kendimizi kanıtladıktan sonra ulusal ve uluslararası paydaşlarla işbirliği yapmanın önünün çok daha açık olacağına inanıyorum,” değerlendirmesini yaptı.
“2028 YILINDA AY YÜZEYİNDE TÜRKİYE’NİN VARLIĞINI GERÇEKLEŞTİRECEĞİZ”
ODTÜ Rektörü Prof. Dr. Ahmet Yozgatlıgil, projenin uluslararası bir işbirliğiyle hayata geçirileceğini ve iki robotun Ay yüzeyinde haritalama, navigasyon ve görüntü elde etme çalışmalarında görev alacağını belirtti.
Birbirleriyle haberleşen iki robotun yapay zeka ile desteklendiğini anlatan Yozgatlıgil, “İki robotun eş zamanlı olarak Ay’ın güney kutbunda görev yapması dünyada bir ilk. Bu bölge, gece ve gündüz arasında büyük sıcaklık farkları olan bir yer ve burada zorlu koşullarda görevlerimizi gerçekleştireceğiz. Türkiye’nin ulaştığı teknoloji seviyesi, diğer ülkelerin ilgisini çekti ve bu nedenle bizi Chang’e-8 misyonuna kabul ettiler,” şeklinde konuştu.
“CHERI”nin, öğrenci ve öğretim üyeleriyle birlikte ODTÜ’nün kampüsler arası gerçekleşen bir proje olduğunun altını çizen Yozgatlıgil, TÜBİTAK UZAY’ın projeye büyük destek verdiğini aktardı.
Ayrıca sanayide birçok firma ile işbirliği yapacaklarını belirten Yozgatlıgil, “Bu proje sayesinde 2028’de Ay yüzeyinde Türkiye’nin varlığını gerçekleştireceğiz. Milli Uzay Programı’mız çerçevesinde Ay ile ilgili hedeflerimiz var. İlk hedefimiz, Ay’a sert iniş yapmak ve bu alanda çalışmalarımız iyi ilerlemekte. ODTÜ olarak bu kapsamda Türkiye’nin Milli Uzay Programı’na destek vermiş olacağız. Bu durum bizi oldukça heyecanlandırıyor,” diye ekledi.
“GEZEGENLER ARASI İLETİŞİMLE İLGİLİ ARAŞTIRMALARI GERÇEKLEŞTİRİYORUZ”
Prof. Dr. Yozgatlıgil, ODTÜ öncülüğünde yürütülen çeşitli projeler üzerine bilgiler vererek, “Şu anda yürümekte olan ve önerdiğimiz uluslararası projeler mevcut. Örneğin gezegenler arası iletişim. Bugün 5G, 6G ve ötesini tartışırken, bir yandan da Güneş Sistemi’mizde gezegenler arası iletişimle ilgili araştırmalar yapıyoruz. Ayrıca uzayla ilgili projemizde, Pasifik Okyanusu’nda 2,500 metre derinlikte Jüpiter’deki benzer koşulları araştırıyoruz,” dedi.
Bu tür projelerin yanı sıra yenilerinin de ekleneceğini ve uzay konusundaki önemli projeleri hayata geçireceklerini belirten Yozgatlıgil, “Türkiye’nin Milli Uzay Programı çerçevesinde ODTÜ işbirliğiyle uzay alanında ihtisaslaşmış bir teknoloji geliştirme bölgesi kurulması planlanıyor. Sanayi ve Teknoloji Bakanı’ımız bu konuda yakın zamanda detayları paylaşacak. ODTÜ, uzay alanında bir teknoloji geliştirme bölgesi kurarak birçok firma ve üniversite ile işbirliği halinde araştırmalar gerçekleştirecek,” şeklinde konuştu.
