Cezayir ve Fransa arasındaki ilişkiler, sömürge döneminden bu yana birçok çözülmemiş mesele ile zenginleşmiş durumda. Bu sorunlar, karşılıklı adımlarla zaman zaman gün yüzüne çıksa da, son gelişmeler yeni bir gerilime yol açtı. Fransa’da Cezayir uyruklu 3 kişinin gözaltına alınması üzerine, Cezayir hükümeti, 12 Fransız konsolosluk çalışanının 48 saat içerisinde ülkeden ayrılmasını talep etti.
FRANSA KARARI “HAKSIZ” BULDU
Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Cezayir’in bu kararını haksız buldu. Barrot, Cezayir’i, gözaltına alınan 3 Cezayirlinin durumu üzerine aldığı bu karardan vazgeçmeye davet etti. Bu durumun, Fransız topraklarında işlenen ciddi suçlara verilen bir tepki olarak algılanması gerektiğini belirtti. Ayrıca Cezayir ile diyalog bağlantılarını yeniden tesis etmeye çalıştıklarını vurguladı.
Barrot, “Cezayir makamlarından, devam eden yasal işlemlerle bağlantılı olmayan bu sınır dışı etme tedbirini geri çekmelerini istiyorum,” dedi. Cezayir’in kararını sürdürmesi halinde ise konsolosluk çalışanlarının sınır dışı edilmesine karşı hızlı bir yanıt verileceğini de ekledi.
KARAR CEZAYİR-FRANSA İLİŞKİLERİNDEKİ KRİZİN DERİNLEŞTİĞİNİ GÖSTERİYOR
CEZAYİR’İN FRANSA’DAN SÖMÜRGE DÖNEMİ SUÇLARI NEDENİYLE ÖZÜR TALEBİ
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun da dahil birçok yetkili, Fransa’dan sömürge döneminde işlediği suçlar için özür beklediklerini ifade etti. Bu süreçte, ülke genelinde yaklaşık 1,5 milyon Cezayirli hayatını kaybetmiş, milyonlarca insan yerinden olmuştur. Fransa’nın, 1960-1966 yılları arasında Cezayir Çölü’nde en az 17 nükleer deneme gerçekleştirdiği de belirtilmektedir.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ocak 2021’de Cezayir’e özür ya da af dilemenin söz konusu olmayacağını duyurmuştu. Bu açıklama, iki ülke arasında “özür” konusunu kronik bir sorun haline getirdi. Cezayir, Fransa’nın tarihi “kara leke” olarak gördüğü sömürge dönemi suçları için özür talebini sürekli olarak hatırlatıyor.
BATI SAHRA ANLAŞMAZLIĞI VE KARŞILIKLI ADIMLAR
Cezayir ve Fransa arasındaki sorunların bir diğeri ise Batı Sahra üzerindeki tutumdur. Macron, Temmuz 2024’te Fas Kralı’nın tahta çıkışının 25. yılına ithafen yazdığı mektupta, Fransa’nın Fas’ın egemenliği altındaki özerklik planını Batı Sahra sorununu çözmek için uygun bulduğunu ifade etti.
Cezayir, Fransa’nın bu tutumunu, “Fas’a destek veren bir siyasi çizgi” olarak değerlendirerek tepki gösterdi. Cezayir Dışişleri Bakanlığı, “yeni ve eski sömürgeci güçler” olarak tanımladığı Fas ve Fransa’nın yakınlaşmasına karşı çıktığını duyurdu. Ayrıca, Fransa’nın bu tutumuna yanıt olarak Paris Büyükelçisini derhal geri çekti.
FRANSA ALEYHTARI MARSILARIN CEZAYİR MİLLİ MARŞINA YENİDEN EKLENMESİ
Cezayir, 2023 yılı Haziran ayında, 1986’da milli marşından çıkardığı, Fransa’yı eleştiren mısraları yeniden ekleme kararı aldı. Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Cezayir’in bu kararını “beklenmedik” olarak değerlendirdi ve marşın geçmişle bağlantılı kısımlarını değerlendirirken, bu sözlerin sert olduğunu belirtti.
Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi, Colonna’nın ifadelerini kışkırtıcı ve kabul edilemez buldu. Marşın Fransa ile ilgili kısmında “Ey Fransa, serzeniş vakti geçti, biz o günleri kitap gibi kapattık…” ifadeleri yer almaktadır.
CEZAYİR’İN FRANSIZCAYI ÜNİVERSİTELERDE EĞİTİM DİLİ OLMAKTAN ÇIKARMASI
Cezayir’deki “Mesleki Eğitim” ve “Gençlik ve Spor” bakanlıkları, 2021’de resmi yazışmalarda Fransızca kullanımını sonlandırma kararı aldı. 2022 yılından bu yana ilkokullarda İngilizce öğrenimi önceliklendirilmeye başlandı. Ayrıca, üniversitelerde 2023-2024 akademik yılından itibaren İngilizcenin eğitim dili olarak kabul edilmesi de karara bağlandı.
SÖMÜRGE DÖNEMİNDEN KALMA ÇOK SAYIDA ANLAŞMAZLIK ARA ARA YENİDEN ALEVLENİYOR
Cezayir ve Fransa arasındaki ilişkiler, dönem dönem karşılıklı sert açıklamalarla alevleniyor. Bu kapsamda, Fransa’nın iade etmeyi reddettiği Cezayir arşivi, Paris’teki İnsan Müzesi’nde bulunan Cezayir halk devrimi liderlerinin kafatasları, nukleer denemelerin kurbanları için tazminat talepleri ve bağımsızlık mücadelesi zamanı kaybolan 2200 kişinin akıbeti gibi meseleler göze çarpıyor.
Ayrıca iki ülke arasındaki gerilimin ekonomi ve enerji alanlarına da yansıdığı görülüyor. Cezayir’in, Fransız gıda ithalatı ve enerji anlaşmalarında kısıtlamalar getiren bazı tedbirlerini son dönemde aldığı bildirilmektedir.
