Avrupa, önemli bir enerji krizi ile karşı karşıya kaldı.
İber Yarımadası’nda, İspanya ve Portekiz’in yanı sıra Fransa’nın bazı bölgelerinde büyük ölçekli elektrik kesintileri yaşandı.
Bu kesintiler sonucunda, metro ve tren seferleri durdu, telefon ve internet bağlantıları kesildi, ATM’ler ve trafik ışıkları işlevselliğini yitirdi.
İspanya ve Portekiz’in tamamının karanlığa gömülmesi üzerine olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi ve her iki ülkede de kabinelerde acil durum toplantıları yapıldı.
KESİNTİLERİN NEDENİ BELİRSİZ
Kesintilerin nedenine ilişkin net bir bilgiye ulaşılamazken, Portekiz yetkilileri bu durumun kaynağının İspanya olduğunu ileri sürdü; İspanya ise Fransa’ya yapılan bağlantıda yaşanan bir soruna dikkat çekti.
Portekiz Başbakanı Luis Montenegro, yaşanan kesintilerin arkasında bir siber saldırı olması ihtimali üzerine herhangi bir bulgu bulunmadığını ifade etti.
ELEKTRİK BAZI BÖLGELERE GERİ DÖNDÜ
İspanya’nın ulusal elektrik şebekesi operatörü Red Eléctrica, Pasartesi akşamı yaptığı açıklamada, Katalonya, Endülüs, Bask Bölgesi ve Kastilya ve Leon gibi bazı bölgelere elektrik akışının yeniden sağlandığını bildirdi.
“AVRUPA’DA KAYDEDİLEN EN CİDDİ OLAY”
Red Eléctrica’nın operasyon başkanı Eduardo Prieto, Associated Press’e yaptığı açıklamada, bu tür bir durumun daha önce hiç görülmediğini belirterek, olayı “olağanüstü ve istisnai” olarak tanımladı.
Avrupa Komisyonu’nun temiz enerjeyi teşvikten sorumlu başkan yardımcısı Teresa Ribera, durumu “son zamanlarda Avrupa’da kaydedilen en ciddi olaylardan biri” olarak değerlendirdi.
Yetkililer, kesintinin tam nedenini belirlemek için çalışmalara devam ediyor; ancak uzmanlar, çeşitli olasılıkları inceliyor. Şu an için kesin bir açıklama yapmak mümkün değil.
NADİR BİR ATMOSFERİK PHENOMENON İDDİASI
Pazartesi günü gelen haberlerde, kesintinin “indüklenmiş atmosfer titreşimi” adı verilen nadir bir olayın sonucu olabileceği öne sürüldü.
Bu durumun, İspanya’nın enerji şebekesindeki yüksek gerilim hatlarında “anormal salınımlar” yarattığı iddia edildi.
Portekiz enerji şirketi REN, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Bu salınımlar, elektrik sistemleri arasında senkronizasyon hatalarına yol açtı ve Avrupa’nın bağlı şebekelerinde ardışık bozulmalara neden oldu” ifadesini kullandı. Ancak daha sonra REN, Portekiz medyasında bu iddiaları yalanladı.
ŞEBEKE SORUNLARI İDDİASI
İspanya ve Portekiz’in elektrik şebekeleri sıkı bir şekilde bağlantılı, fakat Fransa ve diğer AB ülkeleriyle sınırlı sınır ötesi bağlantıları mevcut. Avrupa Komisyonu, uzun süredir İber Yarımadası’nın bir “enerji adası” olarak işlev gördüğünü ve Avrupa şebekelerine daha iyi entegre edilmesi gerektiğini savunuyor.
Danışmanlık şirketi Rystad’dan kıdemli enerji analisti Pratheeksha Ramdas, daha fazla sınır ötesi bağlantının İspanya’nın enerji arz ve talep dengesini korumasına da yardımcı olabileceğini belirtirken, artan bağlantıların komşu sistemlere frekans istikrarsızlığı yayma riski taşıdığına dikkat çekti.
Londra Üniversitesi’nden enerji sürdürülebilirliği uzmanı Onyema Nduka, enerji şebekelerinin sıklıkla birbirine bağlı olduğunu ve bir bölgede oluşan kesintinin diğer alanlarda da etkili olabileceğini ifade etti. Nduka, sistemde yedeklerin (örneğin, birden fazla tedarik noktası ve yedek jeneratörler) bulunması gerektiğini, fakat bu olayda bu yedeklerin nasıl çalıştığına dair bilgi verilmediğini aktardı.
SİBER SALDIRI İDDİALARI
Kesinti, İspanya’da siber saldırı veya terör saldırısı endişelerini gündeme getirdi. Endülüs bölgesel hükümeti başkanı Juanma Moreno, siber saldırı ihtimalinin göz ardı edilmediğini duyurdu. İspanya’nın Gazze’deki savaş ve Ukrayna’ya verdiği destek nedeniyle bu tür saldırılara hedef olabileceği belirtildi.
Ancak İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, Portekiz Başbakanı Luis Montenegro, Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa ve Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Teresa Ribera, kesintinin bir siber saldırı sonucu oluştuğuna dair herhangi bir kanıt olmadığını vurguladı. Portekiz Ulusal Siber Güvenlik Merkezi de benzer bir açıklama yaptı.
Enerji altyapısı uzmanı Taco Engelaar, ulusal şebekelerin bağlantısının, bir arızanın veya saldırının geniş bölgelerde etkili olabileceğini belirtti. Engelaar, bir siber saldırının birden fazla sistemi çökertme potansiyeline sahip olduğunu, ancak bunun fiziksel bir arıza ya da arz-talep dengesizliği sebebiyle aynı sonucu yaratabileceğini söyledi.
YENİLENEBİLİR ENERJİ İLE BAĞLANTILI MI?
İspanya ve Portekiz, Avrupa Birliği’nin yenilenebilir enerji liderleri arasında yer almakta ve kesintiden hemen önce elektriğin %80’den fazlasını yenilenebilir kaynaklardan temin ediyordu. Uzmanlar, rüzgar ve güneş enerjisindeki hızlı genişlemenin İspanya’nın şebekesine baskı yaptığını ve şebekenin bu değişken kaynakları yönetebilmesi için güçlendirilmesi gerektiğini ifade etti.
Bununla birlikte, Avrupa Üniversitesi Enstitüsü’nden elektrik uzmanı Leonardo Meeus, kesintinin yenilenebilir kaynaklardan kaynaklanma olasılığının düşük olduğunu belirtti. Meeus, AB’nin 2016’dan bu yana uyguladığı güncellenmiş şebeke bağlantı kurallarının, yenilenebilir enerji üreticilerinin güvenliği tehlikeye atacak şekilde şebekeden ayrılmalarını engellediğini söyledi.
S&P Global’den kıdemli enerji analisti Daniel Muir ise İspanya’nın şebekesinin genellikle yüksek hacimli yenilenebilir üretime alışkın olduğunu ve kesinti öncesinde nükleer, hidroelektrik ve termal kaynaklar gibi yeterli geleneksel üretim kapasitesinin bulunduğunu ifade etti.
ELEKTRİĞİ GERİ GETİRMEK NEDEN ZOR?
Elektriği geri getirme süreci teknik açıdan son derece karmaşık bir yapıdadır. Leonardo Meeus, şebeke operatörlerinin enerji sistemini yeniden başlatmak için “adım adım” bir ilerleme sergilemesi gerektiğini ve bunun hidroelektrik pompalar gibi özel jeneratörlere dayandığını belirtti. Solomon Brown ise şebekenin yeniden enerji kazanımının, üretim ve tüketimin uyumlu olduğu sınırlı bölgelerde yavaşça gerçekleştiğini ve tüm sistemin yeniden devreye girmesinin zaman alacağını ifade etti.
Fransa’nın şebeke operatörü RTE, kesintiden saatler sonra İspanya’ya 700 megavat elektrik sağlamayı başardı. Ayrıca Fas’tan alınan destekle birlikte İber Yarımadası’nın kuzey ve güney bölgelerinde öğleden sonra elektrik akışı büyük ölçüde sağlandı.
