Aliağa Belediyesi, tarihi Helvacı beldesinde asırlardır dokunan Helvacı Kilimi’nin korunması ve gelecek nesillere bozulmadan aktarılması amacıyla 2023 Eylül ayında Türk Marka ve Patent Kurumu’na Coğrafi İşaret Tescil Başvurusunda bulundu. Yurt içinden ve dünya genelinden Helvacı Kilimi ile ilgili bilgi, belge ve dokümanları toplayan Aliağa Belediyesi, bu kapsamda üniversitelerle işbirliği yaparak Helvacı’da bilimsel saha araştırmaları gerçekleştirdi.
Coğrafi İşaret Başvuru dosyasında, Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi öğretim üyesi Dr. Ebru Subaşı tarafından hazırlanan rapor yer aldı. Bu rapor, dokuma türünün ayırt edici özellikleri, üretim metodları, Helvacı Kilimi’ne özgü motifler, dokuma tekniklerine ilişkin örnekler ve dokumaların kullanım amaçlarına göre çeşitlerini içermektedir.
Aliağa Belediyesi’nin başvurusunu değerlendiren Türk Marka ve Patent Kurumu, 1 Mart 2025 tarihinden itibaren Helvacı Kilimi’ni Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescil etti. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında, coğrafi işaret bu başvuru tarihi olan 19.09.2023’ten itibaren korunmak üzere tescillendi. Helvacı Kilimi’nin bu tescili, tarihi dokumanın korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması adına büyük bir adım oldu.
Aliağa Belediye Başkanı Serkan Acar, Helvacı Kilimi’nin Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescillenmesi sonrası, Barbaros Mahallesi Muhtarı Evren İşler, Fatih Mahallesi Muhtarı Şermin Balaban ve Mimar Sinan Mahallesi Muhtarı Kamil Gedik’i makamında ağırladı. Başkan Acar, muhtarlara “Amacımız, Helvacı Kilimi’nin tarih boyunca süregelen kendine özgü yapısını koruyup gelecek nesillere aktarabilmek” şeklinde bilgi verdi. Ayrıca, Aliağa’ya özgü ürünler için coğrafi işaret alma çalışmalarının devam edeceğini vurguladı. Şakran zeytini ve zeytinyağına da coğrafi işaret almak için çabaların sürdüğünü belirtti.
Başkan Acar, tarihi Helvacı Kilimi’nin Aliağa ve çevresindeki binlerce yıllık Türk kültürünün önemli bir örneği olduğunu dile getirerek, “Helvacı Kilimi’nin Coğrafi İşaretli Ürün olarak tescil edilmesi bizleri oldukça mutlu etti. Bu kilim, doğada bulunan bitkilerden elde edilen kök boyalarla el yapımı olarak üretilmekte ve Türk kültürünün binlerce yıllık yolculuğuna dair derin anlamlar taşımaktadır” ifadelerini kullandı.
Helvacı Kilimi, doğal bitkisel kök boyalarla elde edilen iplikler ve özgün dokuma yöntemleri ile Helvacı beldesinde üretilmektedir. Türk kilim sanatı içerisinde önemli bir yere sahip olan bu kilim, tamamen yerel koyun yününden veya yün ile pamuk karışımından dokunmaktadır. Ayrıca, çeşitli bitkilerin kök, gövde, yaprak ve meyvelerinden elde edilen doğal boyalarla renklendirilmiş ipliklerle dokunan Helvacı Kilimi, farklı tekniklerle üretilmektedir. Düz dokuma yaygılar, “ip ağacı” adı verilen dik tezgâhlarda üretilirken, kilim, malzeme, kullanım alanı, renk ve motiflerine göre birçok isim alabilmektedir.
