71 yıl sonra ilk duruşma görüldü! İran’da ABD’ye karşı CIA davası
İran 1953 yılında ABD’ye karşı açılan davanın duruşması 71 yıl sonra gerçekleşti. Olayda, İngilizlerin kontrolündeki petrolü millileştiren Başbakan Muhammed Musaddık’ın devrilmesiyle sonuçlanan darbedeki rolü nedeniyle ABD’ye karşı dava açıldığı öğrenildi.
Tahran 55’inci Uluslararası Hukuk Mahkemesi’nde görülen davanın ilk duruşmasına davaya müdahil olan çok sayıda vatandaş ve gazeteciler katıldı. Ayrıca davaya Musaddık’ın torunu Mahmud Musaddık da katıldığı görüldü.
Duruşmanın başında konuşan mahkeme hakimi Mecid Hüseyinzade, ülke genelinde 20’den fazla eyaletten yaklaşık 402 bin İran vatandaşının ABD hükümeti ve 6 Amerikalı yetkiliye karşı açılan davaya müdahil olduğunu belirtti. Ardından davacıların avukatlarından Şami Akdem kürsüye çıkarak, “İstihbarat belgeleri ve mevcut kaynaklar, CIA’nın, İngiliz istihbarat servisleriyle işbirliği içinde, 19 Ağustos 1953’te İran’ın meşru hükümetine karşı iç ve dış ajanları kullanarak kapsamlı bir darbe planladığını gösteriyor. ABD’nin bu darbedeki temel amacı İngiltere’nin İran’daki nüfuzunu kendi lehine çevirmekti” şeklinde ifade etti.
İranlı avukat Şami Akdem, darbe sonucunda İran vatandaşlarının uğradığı zararın tazmin edilmesi için mahkemeden ABD’ye karşı maddi, manevi ve cezai tazminata hükmetmesini talep etti. Davada yaşlılığını gerekçe göstererek sözlerini ifade edemeyeceği belirten Mahmud Musaddık, hazırladığı yazılı metni kendisi adına oğlu Gulamali Musaddık tarafından okunmasını istedi.
Mahmud Musaddık oğlu tarafından okunan metinde Musaddık, dedesinin petrolü millileştirme mücadelesine yakından tanık olduğunu belirtti. Musaddık, mahkemeden meşru İran hükümetini ortadan kaldırma ve ülkenin kaynaklarının yağmalanmasının yol açtığı büyük kayıplar nedeniyle ABD aleyhinde maddi, manevi ve cezai tazminata hükmetmesini talep etti.
Duruşmaya ilerleyen günlerde devam edilecek.
CIA’nın 2013’te gizliliğini kaldırmasıyla ortaya çıkan belgelerde, 19 Ağustos 1953’te ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından düzenlenen “Ajax operasyonu” olarak tarihe geçen darbeyle, İran petrolünün millileştirilmesi hareketine önderlik eden Başbakan Muhammed Musaddık devrildi. 2013 yılında CIA’nın gizliliğini kaldırdığı devlet arşivlerinde, bu darbede ABD ve İngiltere’nin rolüne dair kanıtlar ilk kez kamuoyu ile paylaşıldı.
